Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Pragi Północ w Warszawie

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lipca 2022 r.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w W. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia Iwona Dzięgielewska

po rozpoznaniu w dniu 1 lipca 2022 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko

pozwanemu Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w W. - B.

o ustalenie istnienia stosunku pracy, wydanie świadectwa pracy, odszkodowanie za naruszenie zasady równego traktowania

1.powództwo w zakresie ustalenie istnienia stosunku pracy i wydania świadectwa oddala;

2.w pozostałym zakresie zawiesza postępowanie w sprawie ;

3.zasądza od powoda J. S. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa - Aresztu Śledczego w W. - B. kwotę 180 zł( stu osiemdziesięciu złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie.

Sygn. akt VI P 350/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 września 2017 roku (data prezentaty) J. S. wniósł przeciwko Dyrektorowi Aresztu Śledczego w W. – B. o wydanie świadectwa pracy, w piśmie z dnia precyzując, że pozywa. Wskazując podstawy swoje roszczenia powód podniósł, że był zatrudniony nieodpłatnie jako sprzątający szkołę w okresie od dnia 24 kwietnia 2015 roku do dnia 12 października 2015 roku, pracodawca uchybił zaś swojemu obowiązkowi wydania mu świadectwa pracy (Pozew – k. 3 – 3v., pismo – k. ).

W odpowiedzi na pozew z dnia 19 stycznia 2018 roku (data prezentaty) strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa wywodząc, że powód nie świadczył pracy w ramach stosunku pracy a na podstawie skierowania do zatrudnienia (Odpowiedź na pozew – k. 17 – 20).

W piśmie z dnia 26 września 2018 roku (data prezentaty) powód rozszerzył powództwo wnosząc o odszkodowanie (Pismo – k. 67 – 70v.).

W piśmie z dnia 17 listopada 2018 roku (data prezentaty) powód rozszerzył powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy (Pismo – k. 77).

W piśmie z dnia 13 lutego 2019 roku (data prezentaty) powód sprecyzował, że pozywa w niniejszej sprawie Skarb Państwa – Areszt Śledczy w W. – B. (Pismo – k. 82 – 82v.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód przebywał jako osadzony skazany w Areszcie Śledczym w W. – B. w okresach:

- od dnia 26 lutego 2001 roku do dnia 8 marca 2001 roku;

- od dnia 14 lipca 2010 roku do dnia 13 sierpnia 2013 roku;

- od dnia od dnia 9 września 2013 roku do dnia 28 maja 2014 roku;

- od dnia 16 czerwca 2014 roku do dnia 2 czerwca 2016 roku;

- od dnia 28 września 2016 roku do dnia 12 października 2016 roku

(Bezsporne).

Powód zatrudniony był w Areszcie Śledczym w W. – B. w okresie od dnia 24 kwietnia 2015 roku do dnia 12 października 2015 roku na podstawie skierowania do pracy, nieodpłatnie jako sprzątający szkołę. Podstawą była decyzja dyrektora o skierowaniu do pracy. W decyzji tej wskazano, że powód kierowany jest do pracy w trybie art. 123a § 1 k.k.w., tj. do zatrudnienia nieodpłatnego jako sprzątający – w wymiarze czasu pracy do 90h miesięcznie (Dowody z dokumentów: zaświadczenie – k. 11, wniosek – k. 28 - 290).

Nie było takiej możliwości, aby powód został zatrudniony na umowę o pracę, ponieważ w pozwanym areszcie więźniowie zatrudnieni są nieodpłatnie. Aby zatrudnić kogoś odpłatnie musiałby się zgłosić kontrahent, który chciałby zatrudnić osobę na umowę o pracę poza terenem jednostki bez konwojenta i musi na to wyrazić zgodę dyrektora jednostki. Zdarza się to bardzo rzadko. Dyrektor nie praktykował takiego zatrudnienia i nie podjął by się takiego zatrudniania z osadzonym (Dowód: zeznania świadka D. P. – k. 235v. – 236v., k. 360 – 361v.).

Z dniem 12 października 2015 roku powód został wycofany z ww. zatrudnienia, stosowne powiadomienie otrzymał on dnia 13 października 2015 roku (Dowód z dokumentu: powiadomienie – k. 6).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie faktów przyznanych (bezspornych) oraz dowodów z dokumentów, które nie były kwestionowane przez strony co do ich prawdziwości oraz nie budziły w tym zakresie wątpliwości Sądu.

Zeznania świadków J. G., C. D., M. O. nie były przydatne dla rozstrzygnięcia. Świadkowie Ci nie wyjawili żadnych istotnych faktów w zakresie skierowania powoda do wykonywania pracy w pozwanym areszcie, okoliczności zawarcia, charakteru umowy zawartej z powodem oraz okoliczności jej ustania – tzn. faktów podważających ustalenia wynikające z dokumentów wymienionych w uzasadnieniu faktycznym. Warunki wykonywania pracy nie miały zaś znaczenia w realiach niniejszej sprawy. Podobnie ocenić należało zeznania świadka G. M. - okoliczności charakteru pracy powoda, ilości godzin pracy oraz warunków pracy na podstawie skierowania i okoliczności związanych z zaprzestaniem pracy przez powoda nie miały znaczenia dla sprawy – skoro ustalonym zostało, że jedyną podstawą jego zatrudnienia było skierowanie do pracy nieodpłatnej. Zeznania powoda złożone w ramach dowodu z przesłuchania stron nie okazały się przydatne dla postępowania, nie wyjawiły bowiem jakiejkolwiek woli strony pozwanej do współpracy z nim na podstawie innej niż skierowanie do pracy nieodpłatnej.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo w zakresie roszczeń o ustalenie istnienia stosunku pracy i wydanie świadectwa pracy jako niezasadne nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Jak wskazał sąd Najwyższy: ,,Sąd Najwyższy co do zasady przyjmuje brak interesu prawnego w domaganiu się ustalenia treści stosunku pracy w sytuacjach, w których pracownikowi przysługują już roszczenia o konkretne świadczenia. W takich przypadkach ustalenie stosunku prawnego lub prawa ma charakter prejudycjalny, co oznacza, że jego dokonanie jest niezbędne dla zweryfikowania dochodzonych roszczeń majątkowych. Sądy orzekają wówczas na podstawie tego ustalenia o roszczeniach majątkowych, co nie prowadzi do objęcia dokonanego ustalenia sentencją wydanego orzeczenia. Odmienna sytuacja występuje wówczas, gdy ustalenie jest pracownikowi niezbędne w celu usunięcia obiektywnej niezgodności między treścią umowy o pracę a rzeczywistym charakterem zatrudnienia realizowanego w spornym okresie, co może okazać się konieczne dla zweryfikowania różnych uprawnień, które nie są jeszcze określone lub zaktualizowane, ale mogą być przedmiotem potencjalnych roszczeń w przyszłości. W wyroku z 5 grudnia 2002 r., I PKN 629/01 (OSNP 2004 nr 11, poz. 194), Sąd Najwyższy przyjął, że pracownik jest uprawniony do żądania ustalenia prawa w ramach stosunku pracy, w tym do żądania ustalenia rzeczywistej treści realizowanego stosunku pracy. Jeżeli żądane ustalenie ma charakter niemajątkowy bądź nie jest obecnie zaktualizowane a prawo może być dochodzone dopiero w przyszłości, to pracownik ma interes prawny w usunięciu stanu niepewności co do rzeczywistej treści realizowanego stosunku pracy. Powyższe łącznie oznacza, że na podstawie art. 189 k.p.c. pracownik ma interes prawny w ustaleniu rzeczywistej treści realizowanego stosunku pracy, jeżeli dochodzone ustalenie ma charakter niemajątkowy lub sprawia, że oparte na nim potencjalne roszczenia majątkowe mogą się zaktualizować dopiero w przyszłości’’ (por. wyr. Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2017 r., sygn. akt I PK 132/16).

Zdaniem Sądu w realiach niniejszej sprawy brak było po stronie powoda interesu prawnego w ustaleniu stosunku pracy. Powód zgłosił skonkretyzowane roszczenia o odszkodowanie z tytułu nierównego traktowania oraz wydanie świadectwa pracy, dla których ustalenie stosunku pracy miało charakter prejudycjalny – zabezpieczenie interesów powoda następowało już w sprawie o te świadczenia i czyniło to zbędnym osobne ustalenie w sentencji wyroku istnienia stosunku pracy. Powód nie wykazał zaś aby ustalenie było pracownikowi niezbędne w celu usunięcia obiektywnej niezgodności między treścią umowy o pracę a rzeczywistym charakterem zatrudnienia realizowanego w spornym okresie, co może okazać się konieczne dla zweryfikowania różnych uprawnień, które nie są jeszcze określone lub zaktualizowane, ale mogą być przedmiotem potencjalnych roszczeń w przyszłości. W realiach niniejszej sprawy z całego stanowiska procesowego powoda wynika, że ustalenie stosunku pracy jest niezbędne jedynie na potrzeby uzyskania stosownego – skonkretyzowanego – zadośćuczynienia oraz świadectwa pracy, nadto było zaś jedynie celem samym w sobie, któremu nie towarzyszył żaden interes prawny.

Niezależnie od powyższego podkreślenia wymaga, że brak było stosunku pracy między stronami postępowania, powód nie wykazał jego istnienia (art. 6 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Zgodnie z art. 121 § 1 – 3 k.k.w. skazanemu zapewnia się w miarę możliwości świadczenie pracy (§ 1); skazanego zatrudnia się na podstawie skierowania do pracy albo umożliwia się skazanemu wykonywanie pracy zarobkowej w ramach umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy o pracę nakładczą lub na innej podstawie prawnej (§ 2); zatrudnienie skazanego następuje za zgodą i na warunkach określonych przez dyrektora zakładu karnego, zapewniających prawidłowy przebieg odbywania kary pozbawienia wolności (§ 3).

Stosownie do art. 123 § 1 k.k.w. praca skazanego jest odpłatna, z zastrzeżeniem art. 123a. Zasady wynagradzania za pracę ustala się w porozumieniu zawieranym przez dyrektora zakładu karnego lub w umowie zawieranej przez skazanego. Przy skierowaniu skazanego do prac administracyjno-porządkowych na terenie zakładu karnego, wynagrodzenie za pracę ustala dyrektor tego zakładu.

Zgodnie z art. 123a § 1 – 2 k.k.w. za prace porządkowe oraz pomocnicze wykonywane na rzecz jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, a także za prace na cele społeczne na rzecz: 1) samorządu terytorialnego, 2) podmiotów, dla których organ gminy, powiatu lub województwa jest organem założycielskim, 3) państwowych lub samorządowych jednostek organizacyjnych, 4) spółek prawa handlowego z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa lub gminy, powiatu lub województwa – w wymiarze nieprzekraczającym 90 godzin miesięcznie, skazanemu nie przysługuje wynagrodzenie (§1); skazanemu, za jego pisemną zgodą lub na jego wniosek, dyrektor zakładu karnego może zezwolić na nieodpłatne zatrudnienie przy pracach, o których mowa w § 1, w wymiarze przekraczającym 90 godzin miesięcznie lub przy pracach na cele społeczne na rzecz podmiotów, o których mowa w art. 56 § 3, oraz innych organizacji pożytku publicznego (§ 2).

W sprawie niniejszej kluczowe było ustalenie, że powód został zatrudniony w trybie określonym w art. 121 § 2 k.k.w. na podstawie skierowania do pracy. Wynika to bezsprzecznie z dokumentów przedłożonych do akt sprawy. Nie wynikło w trakcie postępowania zaś nic co świadczyłoby o tym, aby pracodawca złożył wobec powoda oświadczenie woli zawarcia umowy o pracę. Materiał dowodowy jest tu spójny – nastąpiło skierowanie do pracy, taka była wola pozwanego, powód pracował nieodpłatnie. Powyższe potwierdzają zeznania świadka D. P., który zeznawał, iż nie było takiej możliwości, aby powód został zatrudniony na umowę o pracę, ponieważ w pozwanym areszcie więźniowie zatrudnieni są nieodpłatnie. Aby zatrudnić kogoś odpłatnie musiałby się zgłosić kontrahent, który chciałby zatrudnić osobę na umowę o pracę poza terenem jednostki bez konwojenta i musi na to wyrazić zgodę dyrektor jednostki. Zdarza się to bardzo rzadko. Dyrektor nie praktykował takiego zatrudnienia i nie podjął by takiego zatrudniania z osadzonym.

W orzecznictwie wskazuje się, że ,,skierowanie więźnia do wykonywania pracy w zakładzie pracy, nie powoduje nawiązania stosunku pracy z tym zakładem, zatrudnienie takie bowiem ma cechy stosunku administracyjno-prawnego, istniejącego między więźniem a państwem’’ (por. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1995 r., sygn. akt II PZP 6/94). Konsekwencją takiego przyjęcia jest to, że zatrudnienie w tej formie nie może być zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy nawet przy spełnieniu warunków określonych w art. 22 § 1 k.p. Zgodnie z powołanym przepisem przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Według zaś § 1 ¹ tego samego artykułu zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.

Reasumując – w przypadku świadczenia pracy przez skazanego – badanie istnienia stosunku pracy sprowadza się do ustalenia na jakiej podstawie został zatrudniony. Jeśli doszło do skierowania do pracy to mamy do czynienia ze stosunkiem administracyjno-prawnym, który nie podlega ustaleniu, że jest stosunkiem pracy. Tylko w przypadku ustalenia, że doszło do oświadczenia woli pozwanego o nawiązaniu stosunku pracy z powodem można by przyjąć, że stosunek pracy między stronami zaistniał. Sąd Pracy nie ma zaś kompetencji aby podważać suwerenne decyzje Dyrektora Zakładu Karnego określając odmiennie podstawę ustawową świadczenia pracy przez skazanego. Ewentualne naruszenia zaś art. 123a § 1 k.k.w. powodują zaś jedynie konsekwencje na gruncie powstania prawa skazanego do wynagrodzenia, nie przekształca to jednak w niczym podstawy zatrudnienia.

Konsekwencją braku stosunku pracy między stronami jest niezasadność roszczenia o wydanie świadectwa pracy – to przysługuje bowiem tylko osobom pozostającym w stosunku pracy (art. 97 § 1 k.p.).

W punkcie 2. Sąd orzekł na podstawie art. 177 § 1 pkt 1) k.p.c. – rozstrzygnięcie sprawy o zadośćuczynienie z tytułu nierównego traktowania jest bowiem uzależnione od prawomocnego wyniku postępowania w zakresie roszczenia o ustalenie istnienia stosunku pracy – brak stosunku pracy oznacza bowiem, że roszczenie takie jest niezasadne już na podstawie samego braku stosunku pracy między stronami.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Zasądzona kwota wynika z § 9 ust. 1 pkt 1) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, tekst jedn. Dz.U. 2018 poz. 265 ze zm. przy uznaniu, że roszczenie o wydanie świadectwa pracy jest łącznie dochodzone z roszczeniem o ustalenie istnienia stosunku pracy.

Z podniesionych względów orzeczono jak w sentencji.